دیاگ خودرو برقی
تهران،خیابان آزادی، تقاطع نواب و اسکندری، روبروی بانک تجارت، پلاک ۱۶۹
در خودروهای سنگین، تنظیم دقیق زوایای فرمان، نقش حیاتی در حفظ تعادل و ایمنی دارد. هرگونه انحراف جزئی در زوایای چرخها میتواند به سایش نامتقارن لاستیکها، انحراف خودرو از مسیر، افزایش مصرف سوخت و حتی خطر تصادف منجر شود. به همین دلیل، تنظیم دستگاه میزان فرمان یک مرحله کلیدی در سرویس و نگهداری این خودروها بهشمار میآید.
بر اساس تحقیقات انجامشده در مؤسسه حملونقل آلمان، تنظیم نادرست زاویه فرمان میتواند تا ۳۰٪ عمر مفید تایرها را کاهش دهد. همچنین در کامیونهایی با بار بالا، هر میلیمتر خطای زاویهای، در مسافت طولانی باعث چندین سانتیمتر لغزش جانبی میشود. بنابراین، تنظیم دقیق با استفاده از دستگاه میزان فرمان دیجیتال و ابزارهایی مانند دیاگ لانچ، جک چهار ستون و جک قیچی ضروری است.
جالب است بدانید که این عملیات بهطور مستقیم بر عملکرد سیستم فرمان برقی نیز تأثیر میگذارد. سنسورهای چرخ در هنگام اختلال زاویهای، سیگنالهای اشتباهی به ECU میفرستند. بنابراین، بدون تنظیم دستگاه میزان فرمان، حتی دقیقترین سیستمهای الکترونیکی نیز عملکرد قابل قبولی نخواهند داشت.
در نتیجه، این فرایند نهتنها عمر قطعات را افزایش میدهد، بلکه کنترل خودرو را در سرعت بالا و پیچهای تند بهینه میسازد.
ابزارهای لازم قبل از شروع تنظیم
برای اجرای موفق تنظیم دستگاه میزان فرمان، باید مجموعهای از تجهیزات حرفهای در دسترس باشد. این ابزارها کمک میکنند تا هر مرحله بهدقت انجام شود:
دستگاه میزان فرمان لیزری یا دیجیتال
جک چهار ستون یا جک دو ستون برای بلند کردن کامل خودرو
جک قیچی برای دسترسی موضعی
دیاگ خودرو برقی برای بررسی همزمان سنسورهای چرخ و فرمان
ابزار صافکاری Pdr برای بررسی تقارن بدنه پس از تصادف
دستگاه ساکشن روغن برای پاکسازی روغن مدار فرمان
دستگاه شارژ کولر خودرو جهت کنترل همزمان فشار در سیستم سرمایش
تجربه تعمیرکاران حرفهای نشان میدهد که تنظیم دستگاه میزان فرمان بدون این تجهیزات، تنها به نتایج تقریبی ختم خواهد شد. با این حال اگر ابزارهای بالا بهدرستی استفاده شوند، دقت میلیمتری در تنظیمات ممکن میشود.
مرحله اول: بررسی اولیه زاویه چرخها و انحرافها
در گام اول، باید بررسی شود که آیا چرخها دچار زاویههای غیرنرمال شدهاند یا خیر. علائم معمول این مشکل شامل:
کشیده شدن فرمان به یک سمت
لرزش در سرعت بالا
ساییدگی یکطرفه تایرها
برای این بررسی، خودرو باید روی جک قیچی یا جک چهار ستون قرار گیرد تا دسترسی کامل به چرخها فراهم باشد. با ابزارهای لیزری، مقادیر اولیه کمبر (Camber) و تو (Toe) اندازهگیری میشود.
در تجربههای فنی برخی تعمیرکاران، پیش از ورود به تنظیم نهایی، استفاده از دیاگ لانچ یا دیاگ خودرو برقی برای بررسی هماهنگی فرمان و چرخها بسیار مؤثر بوده است. این دادهها، پایهای برای شروع تنظیم دستگاه میزان فرمان هستند.
مرحله دوم: تنظیم زاویه Camber
زاویه Camber مشخص میکند که چرخ به داخل یا بیرون متمایل است. این زاویه از خط عمودی چرخ نسبت به زمین اندازهگیری میشود. در خودروهای سنگین:
Camber مثبت = متمایل به بیرون (احتمال ساییدگی بیرونی)
Camber منفی = متمایل به داخل (احتمال ساییدگی داخلی)
برای تنظیم این زاویه:
خودرو روی سطح کاملاً تراز قرار میگیرد.
مقدار زاویه با دستگاه لیزری محاسبه میشود.
به کمک تنظیم سگدست یا پیچهای بالای کمکفنر، زاویه اصلاح میشود.
نکته تجربی: برخی تعمیرکاران حتی برای گیربکس را ابتدا روغن مدار تعلیق را با دستگاه ساکشن روغن گیربکس خارج و تعویض میکنند تا دقت تنظیم بالاتر رود. همچنین، اگر شاسی خودرو ضربه خورده باشد، باید با ابزار صافکاری PDR اصلاح اولیه انجام شود.
بدون تنظیم دقیق Camber، باقی مراحل تنظیم دستگاه میزان فرمان فایدهای نخواهند داشت.
مرحله سوم: تنظیم زاویه Caster
زاویه کستر نشاندهنده انحراف محور فرمان نسبت به محور عمودی تایر است. این زاویه در بازگشت فرمان به حالت مرکزی، هنگام رها کردن آن، نقش اساسی دارد. اگر این زاویه بیشازحد مثبت یا منفی باشد، یکی از این اتفاقها میافتد:
فرمان بیشازحد سفت میشود
خودرو در پیچها ناپایدار میگردد
برای تنظیم این زاویه باید از تجهیزات دقیقی مثل جک دوستون یا دستگاه میزان فرمان پیشرفته استفاده شود. پس از باز کردن سیستم تعلیق، پیچهای تنظیمی محور فرمان تغییر داده میشوند تا زاویه به مقدار استاندارد برگردد.
در خودروهای جدید، بررسی سیگنالهای فرمان و سنسورها نیز اهمیت دارد؛ بنابراین استفاده همزمان از دیاگ خودرو برقی پیشنهاد میشود. توجه داشته باشید که بدون هماهنگی زاویه کستر با سایر زوایا، عملکرد نهایی رضایتبخش نخواهد بود.پس حتما به شما تصویه می کنم تمام مراحل تنظیم دستگاه میزان فرمان مرحله به مرحله انجام دهید.
مرحله چهارم: تنظیم زاویه Toe
در این مرحله، تمرکز بر میزان باز یا بسته بودن نوک چرخهاست. اگر چرخها به سمت داخل متمایل باشند (Toe-In) یا به سمت بیرون (Toe-Out)، هر دو حالت باعث ساییدگی شدید و کاهش کنترل فرمان خواهند شد.
مراحل اجرا:
خودرو را روی جک چهار ستون قرار دهید.
مقادیر Toe را با دستگاه میزان فرمان محاسبه کنید.
بازوهای اتصال یا سگدست را با آچار مخصوص تنظیم کنید.
تنظیم را در هر دو طرف تکرار کرده و تراز را بررسی کنید.
تجربه نشان داده که تنظیم زاویه Toe بیشترین تأثیر را در کنترل فرمان در جادههای پرشیب دارد. انجام دقیق این مرحله پایه موفقیتآمیز بودن تنظیم دستگاه میزان فرمان است.
مرحله پنجم: بررسی عملکرد سیستم در رانندگی
پس از انجام تنظیمات، خودرو باید تست رانندگی شود. در این مرحله، باید موارد زیر بررسی شوند:
برگشت فرمان به مرکز بدون تأخیر
عدم لرزش در سرعت بالا
عدم کشیده شدن خودرو به یک سمت
اگر هرگونه ایرادی وجود داشت، مراحل تنظیم دستگاه میزان فرمان را دوباره چک کرده و به مراحل قبلی بازگشت. همچنین لازم است بررسی شود که سیستم خنککننده یا کولر خودرو فشار نرمال دارد؛ چراکه فشار کمپرسور ممکن است در خودروهای برقی روی فرمان اثرگذار باشد. استفاده از دستگاه شارژ کولر خودرو برای بررسی این مورد توصیه میشود.
تفاوت تنظیم دستگاه میزان فرمان در خودروهای سبک و سنگین
تنظیم دستگاه میزان فرمان در خودروهای سبک و سنگین تفاوتهای ساختاری و فنی متعددی دارد که دانستن آنها برای تکنسینها و حتی رانندگان مفید است.
ساختار فرمان:
در خودروهای سبک معمولاً سیستم فرمان مکانیکی یا نیمههیدرولیک وجود دارد. اما در خودروهای سنگین، فرمانها غالباً ترکیبی از الکترونیک و هیدرولیک هستند. بنابراین، برای خودروهای سنگین حتماً به دیاگ خودرو برقی نیاز است تا سیگنالهای فرمان بررسی شوند. در سبکها، این مرحله گاهی حذف میشود.نوع تجهیزات:
در خودروهای سبک، یک جک قیچی ساده برای بالا بردن خودرو کفایت میکند. اما در خودروهای سنگین به جک چهار ستون یا جک دوستون نیاز است. ابزار اندازهگیری نیز باید دقت بسیار بالا داشته باشد، چون وزن زیاد خودرو میتواند محاسبات را تحت تأثیر قرار دهد.نوع تنظیمات:
در خودروهای سبک، مقادیر زاویهها کم و اغلب قابل چشمپوشیاند. اما در سنگینها، هر میلیمتر اختلاف میتواند به فاجعهای در جاده منجر شود. به همین دلیل، در تنظیم دستگاه میزان فرمان برای خودروهای سنگین، از نرمافزارهای تخصصی همراه با ابزار صافکاری PDR و دستگاه ساکشن روغن برای افزایش دقت استفاده میشود.اهمیت کولر و فشار داخلی:
در خودروهای سنگین، فشار کمپرسور کولر در عملکرد فرمان برقی دخیل است. به همین دلیل، تنظیم فرمان باید همزمان با بررسی کولر انجام شود. در حالی که این همپوشانی در خودروهای سبک معمولاً وجود ندارد.
در نهایت، تنظیم دستگاه میزان فرمان در خودروهای سنگین به دلیل وزن، فشار، پیچیدگی سیستم فرمان و فاصله محورهای بیشتر، نیازمند دقت بالا، ابزار پیشرفته و تکنسین آموزشدیده است؛ برخلاف خودروهای سبک که بسیاری از مراحل بهصورت دستی نیز انجامپذیرند.
اگر خودرو سنگین تنظیم فرمان نشود چه عواقبی دارد؟
تنظیم فرمان یکی از مهمترین مراحل نگهداری در خودروهای سنگین محسوب میشود. عدم انجام این فرآیند بهموقع و دقیق، میتواند منجر به بروز مشکلات جدی در عملکرد، ایمنی و هزینههای نگهداری خودرو شود. برخلاف خودروهای سبک که اندکی انحراف در زاویه چرخها ممکن است تنها باعث کاهش راحتی رانندگی شود، در خودروهای سنگین این موضوع مستقیماً با ایمنی جاده، هزینههای سوخت، سایش لاستیک و حتی سلامت سیستم تعلیق و شاسی در ارتباط است.
بنابراین باید مراکز انجام این فرآیند رجوع کرد و اگر شما هم خودروی سنگین دارید و می خواهید آن را اشکال یابی کنید با خواندن این مقاله می توانید تشخیص دهید که چه مجموعه ای مراحل تنظیم دستگاه میزان فرمان به درستی انجام می دهند و از ایجاد هزینه های اضافه برای مکانیک ضعیف جلو گیری کرده اید.
۱. افزایش شدید سایش تایرها و هزینههای لاستیک
یکی از اولین و ملموسترین اثرات تنظیم نبودن دستگاه میزان فرمان در خودروهای سنگین، سایش نامتقارن لاستیکها است. در خودروهایی که وزن زیادی را حمل میکنند، حتی انحرافی در حد یک میلیمتر در زاویههای تو (Toe) یا کمبر (Camber) میتواند منجر به ساییدگی یکطرفه یا غیرطبیعی در تایرها شود. این موضوع نهتنها عمر مفید لاستیک را تا ۳۰ درصد کاهش میدهد، بلکه هزینههای تعویض مکرر لاستیک را به شکل چشمگیری افزایش میدهد.
۲. مصرف بیشتر سوخت و کاهش بهرهوری
وقتی چرخها در مسیر درست قرار ندارند، خودرو برای حرکت در خط مستقیم انرژی بیشتری مصرف میکند. مقاومت غلتشی افزایش مییابد و موتور مجبور میشود فشار بیشتری برای جبران ناهماهنگیها وارد کند. این پدیده باعث افزایش محسوس مصرف سوخت میشود، که در خودروهای سنگین با مصرف بالا، میتواند به زیان مالی جدی در طولانیمدت منجر شود.
۳. ناپایداری در فرمانپذیری و خطرات جادهای
در صورت تنظیم نبودن زوایای فرمان، خودرو در هنگام رانندگی، بهویژه در سرعتهای بالا یا هنگام عبور از پیچها، به یک سمت کشیده میشود یا لرزش در فرمان حس میشود. در شرایط جادهای سخت یا هوای نامساعد، این موضوع میتواند کنترل خودرو را دشوار کرده و احتمال تصادف را افزایش دهد. این مسئله در خودروهای سنگین، به دلیل طول بیشتر، وزن زیاد و تاخیر در عکسالعمل، اهمیت دوچندان دارد.
۴. آسیب به سیستم تعلیق و شاسی
در بلندمدت، عدم تنظیم درست فرمان میتواند باعث تنشهای غیرعادی روی سیستم تعلیق، بلبرینگها، سگدست و حتی شاسی شود. لرزشها و فشارهای ناهماهنگ بین چرخها، موجب وارد آمدن نیروهای غیرطبیعی به اجزای حیاتی خودرو میشود. این آسیبها ممکن است ابتدا محسوس نباشند، اما در بلندمدت منجر به خرابیهای پرهزینه خواهند شد.
۵. اختلال در عملکرد سیستمهای الکترونیکی
در خودروهای سنگین مدرن که از سیستم فرمان برقی و سنسورهای پیشرفته استفاده میکنند، هرگونه زاویه نادرست در چرخها باعث میشود که سنسورهای چرخ سیگنالهای اشتباه به ECU ارسال کنند. این موضوع میتواند عملکرد سیستمهای کمکی مانند ESP، ABS یا حتی سیستم هشدار انحراف از مسیر را مختل کند. به همین دلیل، تنظیم نبودن دستگاه میزان فرمان، مستقیماً باعث کاهش دقت در سیستمهای ایمنی خودرو خواهد شد.
